Blijven werken met psychische klachten

Eén op de 5 mensen krijgt in zijn leven te maken met een psychische aandoening. Denk aan depressie, angst, overspannenheid of een burn-out. Daarnaast krijgt iedereen in zijn leven wel eens te maken met een hoge belasting of een disbalans door stress. Psychische klachten zijn voor diegene zelf én voor een ander moeilijk te herkennen.

Als iemand zich minder goed voelt, gaat het om de volgende signalen:

• Slecht slapen
• Veel denken
• Te moe zijn om dingen te doen
• Slechte concentratie
• Veel vergeten
• Snel boos worden
• Snel huilen
• Snel schrikken
• Somber of angstig voelen
• Geen contact met mensen willen

Signaleer op tijd dat gedrag verandert of op een situatie waarbij het met iemand minder goed gaat.

Hier vindt u een korte uitleg over wat veelvoorkomende psychische problemen zijn.

• Depressie
  Een periode van grote somberheid of gevoel van leegte. Of een vlak gevoel, dat meerdere maanden duurt. Soms langer, dan wordt het chronisch.
   
• Angst/paniek
  Dit kan één specifieke angst zijn, bijvoorbeeld voor liften. Of een algemene angst, waarbij iemand zich steeds zorgen maakt over allerlei zaken. En zich dan daarover weer zorgen maakt. Ook kunnen paniekaanvallen optreden, of angst voor een paniekaanval.
   
• Overspannenheid en burn-out
  Medewerkers uiten overspannenheid door uitspraken te doen als: er doorheen zitten, te veel hooi op de vork nemen, vastlopen, overspannen zijn, de emmer loopt over. Daarbij noemen ze een duidelijke oorzaak van de stress. Overspannenheid kan overgaan in een burn-out, omdat bij een burn-out klachten langer duren dan een half jaar. Bij een burn-out voelen medewerkers zich mentaal, emotioneel en lichamelijk volledig uitgeput. Ze kunnen niet meer presteren. Overspannenheid is omkeerbaar wanneer je de oorzaak van de stress wegneemt. Bij een burn-out is vaak een lange periode van herstel nodig. Even opladen lukt dan niet meer.

Vaak komen meerdere van deze psychische klachten samen tot uiting. Iemand die somberheid ervaart en daardoor minder goed presteert, ervaart bijvoorbeeld ook angst of extreme onzekerheid. Doordat hij/zij minder grip op het werk of de situatie heeft uit het zich dan weer in overspannenheid.

Het ondersteunen van deze medewerkers doe je niet alleen. Je wilt als leidinggevende optimaal signaleren, praten over en inspelen op psychische klachten. Daarom is hulp van je organisatie nodig. Het volgende kan de organisatie doen: 

• De organisatie beperkt de span of control van jou als leidinggevende. Dit is het aantal medewerkers aan wie je zo effectief mogelijk leiding kan geven. Hierdoor is er tijd en aandacht voor signaleren, spreken en acteren. 
• De organisatie (hoger management) beloont leidinggevenden die medewerkers aan het werk kunnen houden en daarmee lager verzuim hebben.
• De organisatie biedt ruimte voor 2 sporen: individuele behandeling én zoeken naar passend werk of (tijdelijke) werkaanpassingen. Je bent als werkgever verplicht om bijstand te organiseren en ruimte te bieden voor behandeling onder werktijd.
• De organisatie biedt ruimte voor versterkende netwerken, zoals opzetten van een buddy-systeem of medewerkersnetwerken. Kijk op: Handboek medewerkers–netwerken – Handboek ‘Gezamenlijk Inzicht’ - Samen sterk zonder stigma. 
• HR of ondernemersraad en/of hoger management: 
  • Verspreid berichtgeving (een nieuwsbrief) over veiligheid en gezonde werkomgeving
  • Nieuwsbrief met foto's en filmpjes in het kader van psychische gezondheid
  • Organiseren van inzet van ervaringsdeskundigheid op grotere schaal in bedrijf  
  • Inzetten op een veilige bedrijfscultuur.
• Arbodienst of externe arbo-professional:
  • Het is belangrijk dat deze diensten laagdrempelig bereikbaar zijn voor advies voor leidinggevenden
  • Een sociaal medisch overleg, waarbij bedrijfsarts, arbeidsdeskundige, HR en leidinggevenden medewerkers met risico op verzuim bespreken.   
  • De bedrijfsarts adviseert hoe medische oorzaken het werk beïnvloeden en of behandeling dan kan helpen, bijvoorbeeld van psycholoog. 
  • De arbeidsdeskundige adviseert over passend werk en de match tussen de mogelijkheden en het gevraagde werk. De arbeidsdeskundige is neutraal en onafhankelijk. 

Meer achtergrondinformatie is te vinden op de volgende websites

• Bekijk ook de Visuele samenvatting van de presentatie Blijven werken met psychische klachten (tekening door Frank Los).
• Leidinggevenden aan het woord: Interviews van werkgevers
• Campagne vanuit de overheid over psychische gezondheid: Hey het is oké
• Vernieuwend werkgeven door werkgeversvereniging: Handreiking voor preventie van psychische klachten 
• Depressie Vereniging
• Wij zijn mind 
• Meer info voor arbeidsdeskundigen.
• Sterk door werk

De ontwikkeling van de handreiking is gefinancierd door Instituut GAK.

Deze handreiking is ontwikkeld op basis van wetenschappelijk praktijkgericht onderzoek. De auteurs zijn verbonden aan Tranzo Tilburg University, het Lectoraat Arbeidsdeskundigheid van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Dit lectoraat beoogt arbeidsdeskundige kennis te vergroten middels wetenschappelijk onderzoek. De handreiking is gebaseerd op de volgende databronnen: uitgebreid systematisch literatuuronderzoek, informatie van Arbo-professional, waaronder arbeidsdeskundigen, arbeids- en organisatiedeskundigen, bedrijfsartsen, bedrijfspsychologen en HRM-professionals, en ten slotte informatie van medewerkers met psychische klachten en hun leidinggevenden.

COVID-19 pandemie: deze handreiking is ontwikkeld tijdens de eerste zes maanden van de COVID-19 pandemie in Nederland. Hierbij was het advies van de overheid: werk zo veel mogelijk thuis. Voor de ene medewerker is thuiswerken mentaal zwaar, voor de ander is het een verademing. Wat ook blijkt is dat psychische gezondheid ineens wél meer bespreekbaar lijkt. Dit alles heeft invloed op de gegeven handvatten in deze handreiking. Omdat er nog onvoldoende bewijs is over de effecten van verplicht thuiswerken, is de kern van de handreiking toegeschreven op iedere werksituatie, of men thuis werkt of op locatie.

Lees meer:

• Blog sociaalweb: de kracht van de leidinggevende om medewerkers gezond te houden in de coronacrisis.
• Interview Suzanne van Hees: sterk door werk