De reis van de post-hbo opleiding Casemanagement door de ogen van Reinhard Schulte

Het was begin jaren ’90, Reinhard Schulte volgde een aantal opleidingen bij HAN VDO. Waaronder in 1993 en 1994 de opleiding Supervisie en Deskundigheidbevordering. “Ik zei toen: hier wil ik ooit werken. Hier gonst het van de kennis, het willen weten en willen begeleiden.” Die wens werd in 2003 werkelijkheid. Al vrij snel was Reinhard betrokken bij de post-hbo opleiding Casemanagement.

De opleiding werd al een aantal jaar gegeven bij de HAN, maar nog gesplitst in een casemanagementopleiding voor de GGZ en een voor de ouderenzorg. “Op een gegeven moment zijn beide opleidingen samengekomen. Dankzij mijn collega Alletta Spreeuw werd de doelgroep nog meer verbreed naar wijkcoaches en gezinscoaches. Voor al deze doelgroepen is casemanagement belangrijk, daarom is de generieke opleiding Casemanagement ontstaan.” Dat maakt de opleiding casemanagement bij HAN VDO ook uniek. Reinhard: “Cursisten uit verschillende sectoren, behalve ouderenzorg, ggz, wijk- en gezinscoaches, ook gehandicaptenzorg, daklozenopvang, opbouwwerk, MEE en de gemeente, ze sluiten allemaal aan. De opleiding van de HAN is de enige in Nederland voor al die branches gezamenlijk. Casemanagement is daarbij een basisbenadering waarin je onderzoekend bent, speelveldkennis hebt, leert meebewegen en los te laten. Dat is de rijkdom van deze opleiding.”

Door de verschillende achtergrondgronden van de cursisten, leren ze juist veel van elkaar. “Dat is erg belangrijk. De cursisten hebben verschillende coping stijlen, verschillende manieren om naar de werkelijkheid te kijken en oplossingen te zoeken. Al die benaderingen komen in de opleiding bij elkaar. Professionals werken vaak binnen een beperkt beroeps- of organisatiekader. Wanneer je verbindingen legt tussen die kaders, ontstaat er een hele interessante mix. Daarnaast is het ook ontregelend om buiten je eigen kader te kijken, want die wereld is een herkenbaar iets. Bij ons worden ze geconfronteerd met dingen die ze niet kennen”, vult Reinhard aan.

Dat je leert omgaan met onverwachte situaties en mensen met verschillende achtergronden is iets wat goed past bij een casemanager. “De groep waarmee je de opleiding volgt, is een tijdelijk reisgezelschap, waarmee je reisvaardiger wordt”, omschrijft Reinhard. “Als je te gast bent in het leven van een cliënt is dat net zo een reis met verrassingen, hoe hij of zij is of reageert weet je niet. Casemanagers leren om werkelijk aansluiting te zoeken bij wie zij treffen. Iemand te zijn die naar mogelijkheden blijft zoeken, waar anderen vooral problemen en onmogelijkheden zien. De regie ligt waar dat maar kan bij de cliënt. De casemanager gaat mee op de onverwachte reis.”

Reinhard, van oorsprong theoloog, komt uit een lerarenfamilie. Zijn beide ouders, een grootvader en meerdere tantes waren ook leraar. Toch was het voor hem niet alleen vanzelfsprekend om het onderwijs in te gaan. Het huidige meet- en resultaatonderwijs met weinig vrije ruimte, paste niet bij hem. Bij de opleiding Casemanagement vond hij meer vrijheid. “We durfden buiten de gebaande paden te treden en nieuwe dingen te proberen. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig, de onderzoeksknop staat bij mensen aan. Wij moeten als onderwijzers vooral van de uitknop afblijven!”

Bij Casemanagement wordt er geen snelweg gelegd naar te leren competenties. Reinhard: “Leren gebeurt niet langs een snelweg, maar langs kronkelpaden. Er zijn een aantal ijkpunten waar we langsgaan, maar we weten ze niet allemaal en de weg daar naartoe ligt niet vast. Het enige wat ik kan garanderen is dat ze op die tocht niet alleen gaan, bij het dolen hebben ze kundige begeleiders in de buurt. Op die manier doe je vondsten die je van tevoren niet had kunnen bedenken.”

Dat de reis van Casemanagement niet vastligt, is zeer bewust voor gekozen. Reinhard: “Casemanagement gaat wezenlijk over spin in het web durven zijn in complexe zorgprocessen. Dat vraagt dat cursisten leren omgaan met dingen die niet te plannen zijn. Complexe problematiek is verrassend, heeft veel lagen en aspecten en er zijn veel medespelers. In dat web een spin durven zijn vraagt dus dat je meebeweegt, maar ook dat je voldoende thuis bent om te doen wat er nodig is. Je moet wel kundig zijn, maar niet vastzitten aan je kunde."

De reis is voor iedere groep anders. In leergroepen gaat de groep aan de slag met vragen die bij hen spelen. “We maken op iedere lesdag anderhalf uur ruimte voor werken in leergroepen. In het begin waren we geneigd om dit al in te vullen met (hele leuke) didactische werkvormen Nu kijken we eerst: ‘Waar lopen de cursisten tegenaan? Waar hebben ze behoefte aan? En wat geeft dit als leermateriaal?” Een voorbeeld dat Reinhard aangeeft, is het feit dat cursisten les krijgen via Microsoft Teams. “Niet iedereen weet daarin meteen de weg te vinden.” De een blijft het dan proberen, de ander vraagt hulp, weer een ander wil het opgeven. “Blijkbaar zijn er hele verschillende copingstijlen. Daar staan we dan bij stil in de leergroepen. Voor de deelnemers levert dit belangrijke leerervaringen op.”

Het is volgens Reinhard goed als ook andere opleidingen blijvend aandacht hebben voor hoe je het onderzoekend vermogen stimuleert en de doelgroep blijvend in de gedachten houdt. Of zoals een student ooit tegen Reinhard zei: “Het belangrijkste dat ik in de opleiding heb geleerd is dat ik nieuwsgierig ben en als casemanager aansluit bij mijn cliënten. Dat zij zich niet alsmaar aan hoeven te passen aan hoe het in onze organisatie is geregeld. Ik ben te gast in hún leven.”