Goede zorg voor migranten: culturele competentie in de diëtetiek

Mirjam Jager bekeek het in haar promotieonderzoek. Als docent en onderzoeker werkt ze sinds 2008 bij de HAN. Ze ontving een promotiebeurs van de NWO en startte haar promotieonderzoek rondom ‘Culturele competentie in de diëtetiek’. In 2023 sloot ze dit traject met succes af. Haar proefschrift biedt een concreet antwoord op deze vraag vanuit de overheid: hoe moet en kan cultuursensitieve zorg vorm krijgen in de opleiding voor diëtisten?

Mirjam vertelt: “Er is niets zo cultureel bepaald als je voeding. Helaas verloopt het niet altijd goed in de zorg voor migranten. Zo weten we dat migranten met diabetes slechtere bloedsuikers hebben en vaker complicaties krijgen dan autochtone Nederlanders. Ze zijn ook minder tevreden over de zorg, de zorg lijkt niet altijd goed aan te sluiten. De zorg voor deze migranten vraagt iets van de zorgverlener. De juiste kennis, houding en vaardigheden om goede zorg te bieden aan een diverse groep patiënten. Dat noemen we culturele competentie.”

Onder zorgverleners als artsen en verpleegkundigen, was al onderzoek gedaan naar hun culturele competentie. Hebben zij bijvoorbeeld kennis over de verschillen in aanwezigheid van ziekten tussen migrantengroepen? Of de vaardigheden om een tolk in te schakelen? Er was nog geen onderzoek gedaan naar culturele competentie onder diëtisten. Gezien de ontwikkelingen is dit juist wel belangrijk. Daarom besloot Mirjam haar promotieonderzoek hier aan te wijden. Ze doorliep een aantal fasen, met als uiteindelijk doel: diëtisten helpen om goede zorg te bieden aan migranten.  

Wat houdt cultureel competente dieetbegeleiding in? Dat beschrijft Mirjam in haar proefschrift in een model. Zij onderzocht in de 1e fase van haar promotietraject wat diëtisten moeten kunnen om cultureel competent te zijn. Hiervoor interviewde ze migranten met diabetes, die bij de diëtist kwamen en diëtisten. “Door de verhalen van patiënten en diëtisten konden we antwoord geven op de vraag: wat moeten diëtisten kunnen om goede zorg te bieden aan deze diverse patiëntengroep? Er is kennis over eetgewoonten nodig, over bereidingswijzen van gerechten en over hoe belangrijk de sociale omgeving is voor eetgedrag. Maar ook bewustzijn van culturele verschillen in de verwachting van dieetbegeleiding, vaardigheden in omgaan met laaggeletterdheid en omgaan met een taalbarrière. Je kunt als diëtist bijvoorbeeld vragen aan je patiënten om foto’s te maken van wat ze hebben gegeten, in plaats van een eetdagboek in te vullen of een langdurig gesprek te voeren over wat ze eten”, legt Mirjam uit.

In fase 2 van het onderzoek draaide het om de vraag: hoe kun je aan een diëtist zien of deze cultureel competent is? Mirjam zocht eerst in de literatuur naar tools die helpen bij het gestructureerd kijken naar de culturele competentie van een zorgverlener. Voor diëtisten waren die er niet. Daarom ontwikkelde ze zelf een observatielijst, op basis van literatuuronderzoek en de resultaten van de interviews die ze hield. Dit alles zette ze om naar gedragingen die je in een gesprek kunt zien. Met haar team bekeek ze opgenomen gesprekken tussen diëtisten en migranten-patiënten, op basis van deze lijst. Na een reflectie kwamen ze tot een definitieve observatielijst, die nu ook beschikbaar is voor de praktijk.

Dan de laatste fase van het promotieonderzoek, waarin Mirjam onderzocht hoe je diëtisten schoolt in culturele competentie. Mirjam: “In deze afrondende fase van mijn promotieonderzoek ontwikkelde ik de eerste onderbouwde post-hbo- scholing over culturele competentie voor dietisten. Deze pilot Culturele competentietraining werd positief geëvalueerd.”

Voor de toekomst heeft ze nog een aantal aanbevelingen op basis van haar onderzoek:

• meten van de impact van trainingen op diëtisten en patiënten;
• doorontwikkelen van het observatie-instrument;
• uitbreiden van de training naar andere gezondheidsdisciplines.

Promotor: prof. dr. M.E.T.C. van den Muijsenbergh 
Co-promotoren: dr. R. van der Sande en dr. Ir. S. Leij-Halfwerk 
Financiering: NWO-promotiebeurs voor leraren