Begrijpelijk communiceren met laageletterde lezers over juridische zaken
Wat doe je wanneer je in de rechtspraak juridische informatie beter wil afstemmen op de burger? Optrekken met HAN-professionals die alles weten van toegankelijk communiceren en laaggeletterdheid. En zo doorloopt de Raad voor de rechtspraak een traject met workshops, trainingen en gebruikerstesten.
Het was de VR-simulatie laaggeletterdheid die 't hem deed. Barbara den Uijl, hoofd afdeling Communicatie van de Raad voor de rechtspraak (de koepelorganisatie van de 17 rechtbanken en gerechtshoven in Nederland) maakte er kennis mee tijdens de Landelijke Communicatiedag van de Rechtspraak. Ze ontdekte dat de simulatie – gemaakt door de HAN – een goede tool is om bewustwording te creëren en meer inzicht te krijgen in de manier waarop laaggeletterden informatie verwerken. Op zich maakt 'haar' afdeling al werk van begrijpelijk communiceren over juridische zaken. Vooral met het oog op het grote aantal mensen in Nederland die moeite hebben met lezen en schrijven. Maar een VR-simulatie gebruiken? Dat was nog niet eerder gedaan.
Kennis vergaren en delen
Zo kwam de Raad voor de rechtspraak bij de HAN terecht, die als onderdeel van Sociaal - Fair Health veel expertise heeft opgebouwd op het gebied van laaggeletterdheid. "Er zijn genoeg communicatiebureaus die trainingen en advies geven in bijvoorbeeld communiceren op B1-niveau", stelt Amber Oomen, Fair Health-ambassadeur bij Academie Rechten en senior-onderzoeker bij Oprecht Begrijpelijk. "Maar dat is toch nét iets anders dan communicatiemiddelen ontwikkelen en testen voor laaggeletterden. Door onderzoek te doen, hebben we de afgelopen jaren ontzettend veel kennis hierin vergaard." Kennis die het Fair Health-themateam Toegankelijke informatie en voorzieningen in een traject van workshops, trainingen en gebruikerstesten heeft gedeeld met de Raad voor de rechtspraak. Meer specifiek: met communicatieprofessionals, beleidsmakers en medewerkers van het klantencontactcentrum die dagelijks mensen te woord staan die vragen hebben over hun rechtszaak.
Foto: Amber Oomen
2-0 achter
"Het traject maakt ons ervan bewust hoe belangrijk het is dat we helder communiceren", vertelt Sandra Groot Rouwen, communicatieadviseur bij de Raad voor de rechtspraak. "Heel belangrijk, want we willen dat iedere burger zijn rechten begrijpt en snapt wat je moet doen als je verwikkeld bent in een rechtszaak en een hoorzitting bijwoont. Voor een deel van de burgers zijn de informatiebrieven gewoonweg te moeilijk. Of ze kunnen de filmpjes met uitleg over de rechtspraak niet volgen. Dan sta je al met 2-0 achter op het moment dat je de rechtszaal inloopt."
Aan ons de taak een brug te slaan tussen de wereld van de burger en die van het recht. We moeten meer uitleg geven.
Testdag
Sandra komt net uit het usabilitylab van de HAN rollen, na een testdag onder leiding van Amber en onderzoeker Charlotte Swart. Samen met haar collega Simone Alderliesten (eveneens communicatieadviseur bij de Raad van de rechtspraak) heeft Sandra vanachter een one way mirror gezien hoe taalambassadeurs reageren op een filmpje en een animatie die gemaakt zijn door de Raad voor de rechtspraak. "Heel inzichtelijk. Het valt bijvoorbeeld op dat de testpersonen moeite hebben met jargon als schikking, machtiging, kantonrechter en partijen. Lastige woorden inderdaad. Maar het zijn wél de woorden die in de rechtszaal worden gebruikt. Aan ons de taak een brug te slaan tussen de wereld van de burger en die van het recht. We moeten meer uitleg geven."
Foto: usabilitylab
Olievlek
Sandra en Simone ontdekken ook dat een ondertiteling kan afleiden. En dat een kort filmpje niet per se duidelijker is dan een langer filmpje. "Soms is het goed om aan het eind de tijd te nemen de informatie nog eens samen te vatten", concludeert Simone. En zo zijn er meer leerpunten. Die nemen ze mee als ze nieuw materiaal ontwikkelen. De opgedane kennis dragen ze over in hun eigen team en op de communicatieprofessionals van elk van de 17 gerechten. Sandra: "Het is de bedoeling dat de bewustwording van laaggeletterdheid zich nu verder als een olievlek over de rechtspraak verspreidt."
Waardevol onderwijsmateriaal
Ook Amber pikt veel op uit de gebruikerstest. Nieuwe inzichten, dat zeker. Maar vooral waardevol onderwijsmateriaal. "Studenten van de opleiding Rechten snakken naar praktijkvoorbeelden. Dankzij de opnames van zo'n testdag en van de oefengesprekken bij het klantencontactcentrum van de raad kunnen ze leren waar het spaak loopt in de communicatie over juridische onderwerpen – en hoe het beter kan." Dit is dan ook wat Amber sterk vindt aan dit traject. "Onderzoek vanuit verschillende academies, het werkveld en onderwijs komen hier op een unieke manier samen. We 'voeden' elkaar."
Twee vervolgprojecten
Hoe verder, nu het traject bij de Raad voor de rechtspraak is afgerond? Amber: "Het volgende (RAAK-subsidie)-project binnen de rechtspraak staat al op de rol: Rechtspraak is voor iedereen. Hierin onderzoeken we samen met gerechtshof Arnhem-Leeuwarden hoe we rechterlijke uitspraken in taal en vormgeving begrijpelijker kunnen maken voor niet-juridisch geschoolde lezers. We zoomen speciaal in op laaggeletterden: hoe kunnen we uitspraken ook voor hén toegankelijk maken? Daarbij werken we opnieuw samen met het communicatieteam van de Raad voor de rechtspraak. We laten elkaar voorlopig dus nog niet los."
In het themateam Toegankelijke informatie en voorzieningen van Sociaal - Fair Health werken HAN-professionals van verschillende academies samen: Rechten, Business en Communicatie, IT en Mediadesign, en Gezondheid en Vitaliteit. Aan het themateam zijn ook twee ervaringsdeskundigen verbonden.
