‘Zo blijven zorgprofessionals duurzaam en met plezier aan het werk’

Haar promotieonderzoek is een samenwerking van de Lectoraten Lectoraat Acute Intensieve Zorg en Lectoraat Human Capital Innovations en de leerstoel verplegingswetenschap van het Radboudumc. We vragen haar naar de belangrijkste inzichten uit haar onderzoek.
 

Je bent al langer docent-onderzoeker aan de HAN, en bent sinds september ook aan het werk via een promotiebeurs. Vertel eens: waar gaat dit onderzoek precies over?
‘Eigenlijk borduurt het werk dat ik nu doe, voort op drie jaar onderzoek van ons multidisciplinaire team. Tijdens en vlak na de coronacrisis onderzochten mijn collega’s en ik wat ervoor nodig is om zorgprofessionals vitaal aan het werk te houden, zeker na een periode van indrukwekkende gebeurtenissen. Dat gebeurde op verzoek van de zorgpraktijk.

We interviewden 40 zorgprofessionals én 7 HR-professionals over hun ervaringen. Daarbij doken we echt de diepte in: hoe ervoeren ze de grote werkdruk in de coronatijd, wat deden ze zelf om gezond aan het werk te blijven? En welke rol hadden hun collega’s, leidinggevenden en organisatie daarin? In de gesprekken met HR-professionals richtten we ons op wat zij zagen gebeuren bij medewerkers, en hoe ze die probeerden te ondersteunen, individueel en binnen de organisatie. Daarnaast doken we in de wetenschappelijke literatuur en namen we vragenlijsten af.

Al deze opgehaalde kennis en ervaringen gebruikten we om een praktische toolbox te ontwikkelen. Die is in september gelanceerd op de website van samenwerkingspartner Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn. Hoewel we de toolbox aanvankelijk ontwikkelden op basis van onderzoek onder acute zorgprofessionals, blijkt de opbrengst herkenbaar voor vrijwel alle zorgprofessionals. De toolbox helpt hen om zelf stappen te zetten wanneer ze vastlopen in hun werk. Een mooi resultaat, waar de praktijk nu mee verder kan. Maar we willen de conclusies ook wetenschappelijk onderbouwen. Dat is het doel van mijn promotieonderzoek.’

Wat viel jou op tijdens al die gesprekken met zorgprofessionals, als het gaat om duurzame inzetbaarheid?
‘Ik zag dat er vaak een groot gat is tussen de cijfers over duurzame inzetbaarheid, en hoe zorgprofessionals zelf hun problemen of uitdagingen ervaren. We weten uit onderzoek dat ongeveer de helft van de zorgprofessionals op het werk tegen dingen aanloopt. Ze hebben bijvoorbeeld mentale problemen, slapen slecht door stress of hebben last van gedoe met collega’s of patiënten. Maar bijna niemand die wij spraken, zei zelf dat hij of zij problemen ondervond.

We hoorden vaak: ‘Heel goed dat deze ondersteuning er is voor collega's, maar ik heb het zelf niet nodig.’ Terwijl ze dus in de praktijk wel degelijk uitdagingen ervaren. Dat gebrek aan bewustzijn maakt het lastig om in beweging te komen.

Ik denk dat dit te maken heeft met het karakter van de beroepsgroep: heel goed voor anderen kunnen zorgen, maar wat moeilijker naar jezelf kunnen kijken of aanvoelen wat jij zelf nodig hebt. Toch is dat laatste ook belangrijk, als je op de lange termijn gezond en met plezier aan het werk wilt blijven. Daar hebben medewerkers zelf, hun collega’s én de organisatie uiteindelijk het meest aan.’

Hoe kunnen we hier verandering in brengen? Met andere woorden, hoe zet je zorgprofessionals ‘aan’ om te werken aan hun duurzame inzetbaarheid?

‘Uit ons onderzoek komen verschillende strategieën naar voren die kunnen helpen. Rolmodellen inzetten, bijvoorbeeld: als collega's ervoor uitkomen dat ze soms hulp zoeken en laten zien wat dat oplevert, inspireert dat anderen. Ook het structureel inbedden van aandacht voor vitaliteit in de werkstructuur helpt. Maak het een standaard onderdeel van teamoverleggen. En zorg dat leidinggevenden het goede voorbeeld geven. Daarnaast is deze toolbox ontwikkeld voor én door zorgprofessionals, leidinggevenden en HR-professionals. Daardoor sluiten de tools naar verwachting goed aan bij hun behoeften.

Zijn mensen zich eenmaal bewust van hun uitdagingen, en willen ze ermee aan de slag, dan kunnen allerlei interventies helpen. In de toolbox hebben we die uitgestippeld per situatie. Peer support, dus steun van je collega’s, is bijvoorbeeld heel effectief. Denk aan een buddy-systeem, waarbij je een maatje op de afdeling hebt. Die collega kan op natuurlijke momenten even checken hoe het gaat. En samen kun je kijken of er misschien ook professionele ondersteuning nodig is.

Wat daarnaast goed werkt, is als team bekijken welke taken iedereen energie geven of juist kosten. Vaak blijkt dat je door taken te ruilen, allebei weer met meer plezier aan het werk kunt. En over taken gesproken: uit de interviews bleek ook dat mensen die naast hun reguliere werk andere taken doen waar ze bewust voor kiezen, hun werk veel beter aankunnen. Denk bijvoorbeeld aan een opleiding volgen, commissiewerk doen of onderwijs geven. Maar het kan ook kleiner: doe bijvoorbeeld op jouw eigen afdeling een taak erbij dat je blij maakt. Doen wat je leuk vindt, vermindert stress en vergroot je veerkracht.’

Tot slot: wat drijft jou persoonlijk om dieper in deze materie te duiken?
‘De zoektocht naar een gezonde balans is voor mij al langer een thema, zowel in m’n werk als privé. Voordat ik bij de HAN werkte, was ik een aantal jaar zelfstandig trainer, onder meer in de ouderenzorg. Daar zag ik hoe zorgprofessionals zichzelf vaak voorbijlopen. Het raakte me als ik hoorde dat mensen acht uur werkten zonder pauze, zonder zelfs even naar het toilet te gaan. Dat is toch niet normaal? Je moet ook aan jezelf denken. Toen ik op sociale media over het belang van pauzes schreef, ontplofte mijn feed. Ik voelde: hier zit écht iets, dit raakt een gevoelige snaar.

Ik ben blij dat ik nu, dankzij de promotiebeurs die ik heb gekregen, nog dieper in dit thema kan duiken. Na een paar maanden merk ik al zo veel vooruitgang! Een wetenschappelijk artikel waar ik eerder tussen de bedrijven door aan werkte, gaat bijvoorbeeld nu met sprongen vooruit. Gaaf om zulk resultaat te merken. Want ik ben ervan overtuigd: als we beter weten hoe we zorgprofessionals kunnen ondersteunen en motiveren op het gebied van duurzame inzetbaarheid, maken we echt verschil op de werkvloer.’