De opkomst van ervaringsdeskundigen

Om een beeld te krijgen van het beroep ‘ervaringsdeskundige’ bezoeken we De Kentering in Nijmegen. Dat is een herstelacademie, die al zo’n 20 jaar bestaat. Het is bovendien de werkplek van Laura Liebrecht, die een opleiding tot ervaringsdeskundige volgde op de HAN University of Applied Sciences. 

“Het is een raar beroep,” zegt Laura. “Je wil eigenlijk dat niemand ervaringsdeskundige wordt. Toch ben ik blij dat ik het ben”. Laura heeft een bipolaire stoornis. Daardoor kon ze haar vak als journalist niet meer uitoefenen. “Ik dacht dat ik met mijn diagnose net zoveel kon als anderen en ik holde maar door. Uiteindelijk ben ik op mijn bek gegaan.

Die ervaring gebruikt ze nu in haar werk. Een van de projecten die Laura heeft opgezet, is Gek in de Klas. Ze geeft, samen met collega’s, voorlichting op scholen over psychische problemen. “Wij vertellen ons ervaringsverhaal. Hoe is het om psychiatrisch patiënt te zijn? Hoe word je dat? Ben je dan gek? En kun je dan nog normaal meedoen?” Een belangrijk doel van het project: het gesprek over psychische klachten normaliseren.

Laura is lang niet de enige die dit vak uitoefent. “Het aantal ervaringsdeskundigen neemt een enorme vlucht in Nederland. Er zijn heel veel trainingen, mbo- en hbo-opleidingen gekomen”, zegt Aukje Leemeijer. Aukje is onderzoeker en adviseur organiseren van ervaringsdeskundigheid binnen de Han University of Applied Sciences. Daarnaast promoveert ze op een onderzoek naar ervaringsdeskundigen op de Universiteit Utrecht.

Een van die nieuwe opleidingen wordt gegeven op de HAN University of Applied Sciences: Ervaringsdeskundigheid in Zorg en Welzijn (associate degree). Deelnemers leren hoe ze hun kennis en vaardigheden kunnen inzetten op allerlei thema’s: armoede- en schuldenproblematiek, psychiatrische problematiek, sociale uitsluiting, verslaving, jeugdzorg, huiselijk geweld of lichamelijke beperking.

Maar waarom zou een organisatie ervaringsdeskundigen inzetten? Aukje: “Voor mij gaat het naast herstel ook over een principieel punt: beleid en dienstverlening in het publieke domein - of het nou gaat over zorg, armoedebeleid of iets anders - moet je niet ontwikkelen zonder daar mensen zelf te betrekken. Ervaringsdeskundigen kunnen hier een belangrijke rol in spelen.

Het inzetten van ervaringsdeskundigen is gemakkelijker gezegd dan gedaan. “Ik heb veel samengewerkt met ervaringsdeskundigen en veel projecten gedaan in GGZ-instellingen. Het viel me op dat organisaties worstelen met de inbreng van ervaringsdeskundigen”, aldus Aukje. Daar leefden vragen als: Is zo iemand een nieuw soort professional? Of moet ik iemand zien als een persoon die dichter bij de cliënt staat en eigenlijk ook een soort cliënt is?” Aukje onderzocht wat er in de GGZ moet gebeuren om ervaringskennis in te bedden en om ervaringsdeskundigheid een goede plek te geven. Binnenkort verdedigt ze haar proefschrift.